Biodiversiteit in de stad

28 juni 2018
Utrecht

Natuur onder druk

Door toenemende verstedelijking wordt ruimte in de stad steeds schaarser. De nog aanwezige biodiversiteit[1] komt daarmee meer onder druk te staan. Stedelijke ontwikkelingen gaan hard, maar flora en fauna krijgen niet de aandacht die ze verdienen. Net als de negatieve gevolgen hiervan voor ons als mens en onze leefomgeving.

“Met de huidige insectensterfte is er over één generatie alleen nog dode natuur”, luidde de kop van een alarmerend artikel op NU.nl (Plicht, 2018). Afname van muggen klinkt misschien niet vervelend, maar een stad zonder bloeiende parken, tuinen en lanen is minder aantrekkelijk. Als wij de kwaliteit van onze leefomgeving willen behouden moeten wij hier in onze projecten bewust mee omgaan. Juist in het vak van projectontwikkeling zijn er veel kansen die nog niet worden benut.

Op dinsdag 5 juni spraken wij op de Provada met verschillende professionals[1] over dit onderwerp aan een door de NEPROM en SYNCHROON georganiseerd ronde tafelgesprek. Met (landschaps)architecten, een belegger, ontwikkelaars en Staatsbosbeheer gingen we op zoek naar antwoorden op de vragen wat nu precies het belang van flora en fauna is, welke meerwaarde het brengt en hoe wij ruimte kunnen (blijven) bieden aan biodiversiteit in de stad.

Biodiversiteit - Natuur onder druk - Synchroon Ontwikkelaars

De toekomst van de stad?

Onze bevolking groeit en onze steden groeien mee. De stad en het leven in de stad blijven steeds populairder worden. De bevolking van de vier grote steden zal de komende decennia naar verwachting sterk blijven groeien en vrijwel overal zal het aantal huishoudens blijven toenemen (CBS, 2016). Door de toenemende woningvraag worden steden geïntensiveerd en in- en uitgebreid. De concentratie van mensen, activiteiten, ontmoeting en ideeën biedt een goede voedingsbodem voor vooruitgang en vernieuwing. Maar of we allemaal wel zo gelukkig worden van het wonen in de stad staat ter discussie. De hoge dichtheid van wonen, werken, recreëren en mobiliteit brengt ook problemen met zich mee. Te denken valt aan hittestress en wateroverlast als gevolg van klimaatverandering, toenemende CO2-uitstoot, (lucht)vervuiling, onveiligheid en psychische klachten zoals stress, eenzaamheid en depressie.

Terwijl steden groeien gaat de biodiversiteit in steden met rasse schreden achteruit (AD, 2018). Het stedelijke ecosysteem wordt kwetsbaar door afname van dier- en plantsoorten, wat gevolgen heeft voor ons als mens. Zonder bijvoorbeeld bestuiving door insecten zouden wij ruim een derde van onze voeding moeten missen (NU.nl, 2011).

“Als insectenpopulaties uiteindelijk echt instorten, gaat dat ook gevolgen hebben voor de rest van de natuur. Insecten vormen de onderste laag van de voedselpiramide. Als je die wegneemt, dan stort de piramide in. Dat betekent niet alleen dat vogels sterven doordat ze te weinig voedsel hebben, maar ook grotere zoogdieren. Als dit zo doorgaat, hebben we over één generatie nog wel natuur, maar die zal dan niet meer dan dood groen zijn.” (Van den Boom, geciteerd in Plicht, 2018).

Het belang van natuur

Biodiversiteit is van belang voor het leven in – en functioneren van de stad. “De natuur heeft ons niet nodig, wij hebben de natuur nodig”, aldus Jacques Vink (2017).

Natuur lost de problemen die verstedelijking met zich meebrengt niet op, maar heeft wel veel voordelen voor de mens en onze leefomgeving. Een groene leefomgeving maakt ons weerbaarder tegen stress en negatieve gevoelens, draagt bij aan sneller herstel na ziekte, draagt bij aan vermindering van de verruiging van het klimaat en biedt verkoeling in de zomer. Daarnaast draagt een groene omgeving bij aan het zuiveren van de lucht, beperken van geluidsoverlast, heeft het een positief effect op vastgoedwaarde van woningen en kantoren, zorgt het voor een beter sociaal klimaat en het stimuleren van activiteit (De Groene Stad, 2017). Genoeg voordelen om meer aandacht te besteden aan (de meerwaarde van onderdelen van) biodiversiteit in projectontwikkeling.

En nu?

Vormt verstedelijking een bedreiging voor de natuur, of biedt de stad ook ruimte voor groei? Terwijl buiten de stad de natuur steeds minder divers wordt – mede als gevolg van intensieve landbouw en veeteelt – heb je juist in de stad genoeg kansen om diversiteit te bevorderen. Sterker nog: het is nu al zo dat de stad vaak meer biodiversiteit te bieden heeft dan het platteland. De stad is een cluster van verschillende soorten biotopen, maar ze zijn klein en vaak onderling niet goed verbonden, omdat ze worden doorsneden door infrastructuur. De stad is dus enerzijds een rijke, maar anderzijds ook een kwetsbare biotoop.

We kunnen biodiversiteit versterken door de nieuwe kennis en ervaringen die hierover beschikbaar zijn te koppelen aan wat we nu al doen bij binnenstedelijke transformatie en ontwikkeling. Elke stedelijke ontwikkeling zou moeten bijdragen aan biodiversiteit in de omgeving door natuurinclusief te ontwerpen en te ontwikkelen. Geen symbolische ingrepen of greenwashing, maar bewust toepassen van bepaalde soorten en rekening houden met het netwerk op grotere schaal. De essentie van natuurinclusief ontwikkelen is dat je grotere natuurgebieden én haarvaten maakt, en zorgt dat alles goed op elkaar is aangesloten. Verdichting is dus een kans om binnenstedelijk te vergroenen en te verduurzamen, en versleten groene plekken in de stad op te waarderen en met elkaar te verbinden.

Biodiversiteit in de stad - Wisselspoor Utrecht - Synchroon Ontwikkelaars

Wisselspoor Utrecht

Synchroon

Mooie, gezonde en prettige leefomgevingen ontwikkelen is voor ons een intrinsieke waarde. Synchroon is continu bezig haar projecten te verbeteren en doet daarvoor onderzoek naar onderwerpen die dat ondersteunen.

Met het project Wisselspoor, aan de 2e Daalsedijk in Utrecht, transformeren wij een voormalig industrieterrein langs het spoor naar een fijn, groen woonmilieu met behoud van industrieel erfgoed.

Door de verschillende groene gebieden in het plan – het lineaire park langs de 2e Daalsedijk, het ruige groene spoorpark en de pocket parks door de wijk heen – voegen we een schakel toe in het grootschalige groene netwerk van Utrecht.

Op deze locatie hebben wij bijenkasten geplaatst en bijen als ‘eerste bewoners van het gebied’ op de locatie welkom geheten. Hiermee hopen we de lokale bijenpopulatie een handje te helpen, het gebied op de kaart te zetten, biodiversiteit te stimuleren en bezoekers te leren over het belang van de natuur. De resultaten moeten nog blijken, maar de eerste potjes lokaal geproduceerde honing zijn met succes aan toekomstig (buurt)bewoners verkocht.

Ook in het project Breda Botanique gaan we bewust om met biodiversiteit. We blazen het oude Rijksmonument nieuw leven in met een mix van functies en voorzieningen. Die komen samen in het hart van het gebouw: een botanische kas. Deze kas fungeert als prettige verblijfsplek met een rijkdom aan planten die bijdragen aan een prettig binnenklimaat.

Wij zijn ons ervan bewust dat wij een belangrijke, soms zelfs cruciale rol spelen bij het maken van mooie, groene stukken stad. Onderzoek naar biodiversiteit en het bespreken van dit onderwerp met professionals uit verschillende disciplines geeft ons steeds meer nieuwe inzichten in wat wij als ontwikkelaar kunnen doen.

Wij zijn er van overtuigd dat groen essentieel is voor prettig wonen in de stad. Het stimuleren van biodiversiteit vormt daarom één van de speerpunten in onze projecten.

Biodiversiteit - Breda Botanique - Synchroon Ontwikkelaars

Breda Botanique

[1] Biodiversiteit omvat alle soorten (inclusief de genetische variatie binnen soorten) die er op aarde zijn, waaronder alle dier- en plantensoorten. Het bevat tevens de diverse ecosystemen waar die soorten voorkomen.

[2] Aan dit gesprek namen deel: Jacques Vink (Auteur Stadsnatuur Maken en architect bij Ruimtelab 2), Steven Delva (Delva Landscape Architects), Nina Ravestein (landschapsarchitect bij Plein06), Harry Boeschoten (Programmadirecteur Groene Metropool bij Staatsbosbeheer), Rienk de Jong (Senior Acquisiteur bij Vesteda), Jan Fokkema (directeur Neprom), Dirk van Duijn (projectontwikkelaar bij Synchroon) en Josephine van Lohuizen (conceptontwikkelaar bij Synchroon).

Bibliografie

AD. (2018, Maart 30). Dit is waarom we het groen in de stad moeten koesteren. AD. Opgehaald van https://www.ad.nl/wetenschap/dit-is-waarom-we-het-groen-br-in-de-stad-moeten-koesteren~af657dbe/

CBS. (2016, September 12). PBL/CBS prognose: Groei steden zet door. Opgehaald van Centraal Bureau voor Statistiek: https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2016/37/pbl-cbs-prognose-groei-steden-zet-door

De Groene Stad. (2017, maart 15). Factsheets. Opgehaald van De Groene Stad: http://degroenestad.nl/factsheets/

NU.nl. (2011, juni 29). Bijen van groot belang voor gezonde voeding. NU.nl.

Plicht, N. v. (2018, mei 18). Met de huidige insectensterfte is er over één generatie alleen nog dode natuur. NU.nl.

Vink, J. (2017). Stadsnatuur maken. nai010.

Het artikel ‘Biodiversiteit in de stad’ is geschreven door Josephine van Lohuizen en Dirk van Duijn.

CITYLIFE
Stationsgebieden in ontwikkeling