Ontwikkelcombinatie Merwede-C, een ontwikkelcombinatie tussen AM en Synchroon, ontwikkelen gezamenlijk een locatie van ruim vier hectare in de nieuwe stadswijk Merwede in Utrecht. Dit gebied maakt onderdeel uit van de Merwedekanaalzone. De locatie, waar voorheen drukkerij Roto Smeets was gevestigd, ligt middenin de Merwedekanaalzone. Op het terrein is ruimte voor circa 1.000 woningen en voor circa 10.000 m2 aan voorzieningen. Met deze gebiedsontwikkeling krijgt het binnenstedelijke woonklimaat in de Domstad een forse impuls: aantrekkelijk wonen, vlakbij de binnenstad.

Transformatie verouderde bedrijventerrein

De vraag naar woningen in Utrecht is groot; het wonen in de stad is populair. Het omzetten van verouderde bedrijventerreinen naar eigentijdse woongebieden voorziet in deze maatschappelijke behoefte. In Utrecht is de Merwedekanaalzone de belangrijkste plek om de groei van de stad op te vangen. In de ontwikkeling van dit gebied zet de Ontwikkelcombinatie Merwede-C nu een belangrijke stap, met de aankoop van een grote locatie in de stadswijk Merwede. De ontwikkelcombinatie gaat hiermee, in nauw overleg met de gemeente Utrecht, andere eigenaren, omwonenden en belanghebbenden, op weg naar de realisatie van een ambitieus, hoogstedelijke, gezonde en duurzame gebiedsontwikkeling.

Merwede: gebied met ruimte voor vijf- tot zesduizend nieuwe woningen

Merwede is, een gemengd gebied met ruimte voor maar liefst vijf- tot zesduizend nieuwe woningen en voorzieningen zoals horeca, bedrijvigheid, creativiteit en winkels met een hoge kwaliteit aan groene openbare ruimte. Bijzonder is de keuze voor voetgangers en fietsers en voor een autovrije buitenruimte.

Het ontwikkelteam

De overkoepelende gebiedsontwikkeling wordt in deelplannen uitgewerkt. Een schetsontwerp voor het voor de AM/Synchroon locatie, opgesteld door KCAP architecten is inmiddels afgerond. Dit schetsontwerp is gebaseerd op het stedenbouwkundig plan voor Merwede dat is opgesteld door marco.broekman, urbanism research architecture. Zeven eigenaren, waaronder AM/Synchroon en gemeente Utrecht, werken gezamenlijk aan de gebiedsontwikkeling Merwede.

Naar verwachting start de bouw in 2024.

Door dingen te delen gaan we met zijn allen veel bewuster en dus zuiniger om met allerlei grond- en hulpstoffen. De deeleconomie was een belangrijk uitgangspunt voor de ontwikkeling van De Deeltuin. Synchroon, Era Contour en architect Sjuul Cluitmans van Heren 5 Architecten zijn helemaal uitgegaan van mensen van deze tijd. Mensen die ruimte nodig hebben voor zichzelf – dus een echt ‘eigen’ huis met veel kamers en leefruimte – maar die ook kunnen delen. Daarom is er in De Deeltuin, naast een riante eigen tuin of prive-terras, ook ruimte voor gezamenlijk tuinieren, lanterfanten, koffieleuten, spelen en ravotten.

In de grote, gezamenlijke Deeltuin leef je met elkaar en met de seizoenen. In de gezamenlijke Deeltuin kas kun je bovendien met elkaar zorgen voor vers fruit en groenten.

Het ontwikkelteam

Ontwikkelteam De Deeltuin bestaat uit Heren5 architecten, Era Contour, Delva Landscape architects en Synchroon. In samenwerking met de gemeente Utrecht.

Wisselspoor is een binnenstedelijke gebiedsontwikkeling waarbij het voormalig bedrijventerrein van NS in de Spoorzone aan de 2e Daalsedijk (circa 12 hectare groot) wordt getransformeerd tot een stedelijk woon-werkmilieu. Ingezet wordt op het behoud van industrieel erfgoed zoals de oude hallen en delen van wissels en sporen. De gevarieerde mix aan woningen en voorzieningen wordt gecombineerd met een autoluwe inrichting.

Programma
De Koninklijke Nederlandsche Fabriek voor Werktuigen en Spoormaterieel werd opgericht in 1828. Dit bedrijf was met 5.000 werknemers de grootste werkgever van Utrecht. Het bedrijf stond internationaal bekend om haar treinen van onverwoestbare kwaliteit en het betrokken personeel. Deze trots bestaat nog steeds en de herinnering blijft bestaan door het hergebruik van het industriële erfgoed, in combinatie met nieuwbouw.
Toen de planontwikkeling in 2015 startte, hadden pionierende ondernemers de oude treinloods al in bezit genomen. De reuring die zij teweegbrachten is ingezet in de transformatie. Zo is de oude treinloods gebombardeerd tot een van de drie ‘hotspots’, stuk voor stuk karaktervolle industriegebouwen die de komende jaren ontdaan worden van hun ‘architectonische ballast’: de aan- en opbouwsels uit de jaren tachtig die de leesbaarheid van de gebouwen ernstig hebben aangetast. De andere twee hotspots zijn een langwerpige hal langs het spoor, waar nu nog de Ping Pong Club gevestigd is en de genoemde Bovenbouwwerkplaats aan de andere zijde van het plangebied.
Voor de invulling van de gebouwen is bureau Skonk ingevlogen, een strategieontwikkelaar die de herbestemming in goede banen leidt. De nieuwe functies moeten niet alleen rendabel zijn, ze mogen ook niet tot teveel verkeer leiden (een harde eis van de gemeente) en ze moeten naadloos passen in het profiel van de nieuwe buurt. Dit nieuwe profiel laat zich omschrijven als stoer en rauw, geheimzinnig en vrij, kleinschalig en pionieren.
Wisselspoor wordt in fasen ontwikkeld. Deelgebied 1 (groot circa 3 ha) bestaat uit 122 woningen, 1.450 m2 commerciële bedrijfsruimte, 550 m2 horeca en een parkeergarage. In dit deelgebied is onder meer de Bovenbouwwerkplaats gerealiseerd, met ruimte voor werken, horeca en parkeerplaatsen. In deze garage zijn staan tevens elektrische deelauto’s ter beschikking voor de bewoners en toekomstige gebruikers van de werkplaats. Daarnaast is er nog de Onderdelenloods, die nog wordt herontwikkeld in een gebouw met creatieve werkruimten.
In de deelgebieden 2 t/m 4, worden naast commerciële hotspots, nog eens circa 1.050 woningen gerealiseerd.

Stedenbouw
Het stedenbouwkundig concept van Studioninedots is gebaseerd op het Cityplot-concept; een dynamisch en flexibel stedenbouwkundig concept dat gericht is op een aantrekkelijke menging aan functies en gebouwstructuren. Dit dynamische proces combineert zelfbouwprojecten met woningen, werk-/thuiseenheden en sociale hubs, waarbij individuen, collectieven, investeerders en kleinschalige ontwikkelaars samenkomen, wat resulteert in een meer inclusieve vorm van ontwikkeling. Het masterplan behoudt de individualiteit terwijl het bewoners aanspoort om deel te nemen aan hun gemeenschap en hun eigen stad vorm te geven.

Cityplot is ontstaan uit de behoefte om te heroverwegen hoe conventionele stedenbouwkundige strategieën kunnen worden opengesteld voor flexibelere ontwikkelingsmodellen. Het concept stelt compacte, flexibele stadsblokken voor die zijn samengesteld uit kleinschalige ontwikkelingen voor gemengd gebruik. Op deze manier worden de verschillende functies en belevingen die normaal verspreid over de stad verspreid zijn, gecomprimeerd tot een intensief stadskavel.
Het concept gaat uit van een ideale kavelgrootte van 100×100 meter; deze royale maatvoering biedt niet alleen ruimte voor het accommoderen van diverse gebouwtypologieën, maar maakt het ook mogelijk om de indeling van het blok zowel vanaf de straat als naar binnen te ontsluiten. De kavel kan worden opgedeeld in kleinere kavels die in de loop van de tijd individueel ontwikkeld kunnen worden.
Inspelend op de laagbouw in de aangrenzende wijk is Wisselspoor samengesteld uit de kleinste elementen van alle Cityplot-ontwikkelingen. Binnen de wooncomponent bestaan de blokken uit appartementsblokken, (sociale) huurwoningen, zelfbouwwoningen en medeopdrachtgeverswoningen. Hier worden mensen uitgenodigd om te leven in een nieuwe creatieve omgeving waar leven, werken en vrije tijd samenkomen

Architectuur
Vanuit het Cityplot-concept, dat uitgaat van het bouwen op kleine schaal, hebben we het architectonisch ontwerp van de verschillende plots verdeeld wordt over een diverse groep van architecten (MEESVISSER, Space Encounters, Studioninedots en Zecc Architecten). Zo ontstaat een flexibele en gemixte programmering, maar hebben we tegelijkertijd de sterke eigen identiteit kunnen bewaken door van tevoren een kwaliteitsplan op te stellen. Materialen die passen binnen het industriële karakter, zoals bakstenen en stucwerk, dragen deze identiteit uit.
Het woonprogramma bestaat uit appartementenblokken, grondgebonden woningen , zelfontwerpwoningen en woningen in gezamenlijk opdrachtgeverschap. Hier worden mensen uitgenodigd om te wonen in een nieuwe creatieve omgeving waar leven, werken en vrije tijd samenkomen.
Het voormalige spoorwegwerkplaatsgebouw van de NS in het hart van deelgebied 1 is door Studioninedots volledig getransformeerd tot de Bovenbouwwerkplaats. In 1905 werd het imposante werkplaatsgebouw gerealiseerd, waarin zware elementen voor de Nederlandse spoorwegen werden gefabriceerd. Tot voor kort verloor het gebouw steeds meer van zijn originele architectonische kwaliteit en functies. Door de oorspronkelijke kwaliteiten van de plek opnieuw te interpreteren en tegelijkertijd een aantal eigentijdse elementen toe te voegen, is het gebouw leven ingeblazen tot een verwonderende ruimte. Met één krachtig maar elegant gebaar – het ‘Gordijn’ – ontstaat de achterwand van rauwe, onafgewerkte werkruimtes in de Bovenbouwwerkplaats en een nieuw silhouet richting de stad.

Landschap
Vier verschillende sferen creëren een gevoel van dynamiek en complexiteit. De belangrijkste parken van Utrecht liggen in een ring met een straal van circa 1,5 kilometer rond het plangebied. Aan dit bestaande alfabet van parken voegt Wisselspoor een letter toe met Spoorpark. In de meest oostelijke punt van het plangebied wordt een van de meest centraal gelegen parken van de stad ontwikkeld. Een cultuurpark dat samen met het nieuwe programma een kwalitatief hoogwaardige toevoeging vormt aan de stad. Het aanbod in groene ruimtes wordt vervolmaakt door de groene pocket-parken aan een lineaire park meelopend met de Daalsedijk, ontworpen in samenspraak met de omwonenden. In het zuidelijk deel heeft een ruige groene spoorzone zijn geheel eigen kwaliteit.
In het buitenruimteontwerp – naast de twee parken een verfijnd netwerk van straten en stegen en bij de hotspots zogenoemde pocket parks – is het industriële verleden voelbaar. Door behoud en herbestemming van de indrukwekkende industriële hallen en de relicten in het landschap door te vertalen in het Spoorpark ademt het gebied de historie. Het gebied wordt autoluw waardoor de karakteristieke architectuur en het landschap beeldbepalend worden en volop ruimte voor groen ontstaat. Tussen de vele bomen maken stukken spoor, wissels en stootblokken de geschiedenis van de plek leesbaar. De sporen en stelconplaten zijn zoveel mogelijk gehandhaafd, net als de meeste bomen.

Duurzaamheid
In 2015 tekende de Gemeenteraad bij de vaststelling van de Ontwikkelvisie een ‘Motie voor een Excellent duurzame spoorzone’. Met de aanname van deze motie werd de basis gelegd om bij de uitwerking van de plannen voor Wisselspoor, te streven naar een BREEAM Gebiedsontwikkeling met als minimale score ‘Excellent’. Wisselspoor deelgebied 1 beschikt over een BREEAM Gebied keurmerk ‘Excellent’ van de Dutch Green Building Council (DGBC). Zij beoordeelden de gebiedsontwikkeling Wisselspoor deelgebied 1 op actuele thema’s zoals hittestress, klimaatadaptatie, regenwaterretentie, gezondheid, luchtkwaliteit en sociale cohesie.

Het ontwikkelteam

Het ontwikkelteam van Wisselspoor bestaat uit NS, Studioninedots, Delva Landscape Architecture, Skonk, De Wijde Blik en Synchroon. In samenwerking met de gemeente Utrecht.