‘De mens is te gast in het landschap‘

Een interview met Paul van Wijk over Finest of Ockenburgh

“Landschappelijke versterking, ecologische diversiteit en natuurontwikkeling waren belangrijke uitgangspunten.”

In de meeste nieuwbouwplannen draait het om woningen en speelt groen een bijrol. Maar niet in Finest of Ockenburgh. Hier is de hoofdrol weggelegd voor het landschap. De mens is hier te gast. Dat levert een verrassend natuurlijke woonomgeving op. Een eldorado voor mensen, dieren en planten. ‘Hier was lef voor nodig’, verklaart landschapsarchitect Paul van Wijk.

Aan de zuidkant van Den Haag, ingeklemd tussen duinen en het bos van Ockenburgh, ligt Finest of Ockenburgh. Op de plek waar vroeger tennisbanen lagen, verrijzen nu woningen en appartementen. Deze ontwikkellocatie is onderdeel van Kijkduin. Gezien de landschappelijke schoonheid van het gebied had Synchroon hier jaren geleden al een gebiedsvisie voor ontwikkeld vanuit landschappelijk perspectief. Een ongebruikelijk initiatief in de ontwikkelingswereld. Enkele jaren later sloot de gemeente Den Haag hierbij aan, wat leidde tot het Masterplan Kijkduin.

Landschappelijke versterking, ecologische diversiteit en natuurontwikkeling waren belangrijke uitgangspunten voor de ontwikkeling van het gebied. Daarom ging Synchroon voor de stedenbouwkundige uitwerking en de plannen voor landschap en beplanting in zee met Stijlgroep, het ontwerpbureau dat destijds ook de gebiedsvisie had ontwikkeld. Voor dit bureau vormt het landschap altijd het uitgangspunt voor ontwikkelingen.

“De mens is te gast in dit landschap.”

Ambities

Paul van Wijk van de Stijlgroep is vanaf het begin bij de plannen betrokken. Hij schetst de uitgangssituatie en de ambitie. ‘Finest of Ockenburgh ligt aan twee zijden ingeklemd door de Puinduinen, grote begroeide grondlichamen gemaakt van stadvernieuwingsafval. Het is een beschutte plek in een kom in het landschap tussen duinen van 8 tot 10 meter hoog met bomen bovenop. Een unieke situatie. Dat vroeg om een plan waarbij wonen en natuur goed in balans zijn. Met extra beplanting en subtiele hoogteverschillen in de kom hebben we een groene rand gecreëerd waarbij de appartementen als het ware het duin worden ingeschoven. Wonen neemt hier niet bezit van het landschap, maar de mens is te gast in dit landschap.’

Synchroon-Circulair-De-mens-is-te-gast-in-het-landschap-verkaveling

“We hebben flink moeten praten om het bij iedereen tussen de oren te krijgen.”

Uitdaging

De grootste uitdaging was de handen op elkaar te krijgen voor het plan. Over de bebouwing was iedereen snel enthousiast, maar de inrichting van de openbare ruimte was een ander verhaal. Zeker omdat hier grote investeringen mee gemoeid waren. ‘We moesten mensen zien te overtuigen van de noodzaak van een hoog afwerkingsniveau, een enorme hoeveelheid beplanting en veel landschapselementen die op een onorthodoxe manier worden toegepast. Zo wilden we bijvoorbeeld de hoogteverschillen niet opvangen met houten wanden, maar met basalt, en we wilden gebakken klinkers i.p.v. beton. Dergelijke elementen geven veel meerwaarde aan het gebied, maar dat vraagt wel om een lange termijn visie. We hebben flink moeten praten om het bij iedereen tussen de oren te krijgen.’

Beplanting

Finest of Ockenburg ligt tegen een hoofdstructuur van het landschappelijk raamwerk aan. Aansluiting op de bestaande omgeving was dan ook cruciaal. Daarom zijn groen en beplanting tot in detail uitgedacht met veel oog voor het samenstellen van de juiste combinaties. ‘Gezien de ligging op de grens tussen bos en duin, hebben we gekozen voor een mix van bomen. De grijsbladige populieren, esdoorns en berken uit de duinvallei ontmoeten hier de eiken en beuken uit de bosrand. Ook hebben we allerlei bijzondere duinbomen bijgeplant: hoogstambomen, beveerde bomen met takken tot op de grond en meerstammigen. Dat het Synchroon ernst is met de inzet op kwaliteit, blijkt ook wel uit het feit dat ze alle bomen stuk voor stuk persoonlijk bij de kweker hebben uitgekozen.

Daarnaast komen er allerlei vaste planten, van bodembedekkers en vruchtdragers tot grasachtigen. De diversiteit is groot. Veel planten die bewegen in de wind, in verschillende kleuren, maar zonder uitbundige bloei. Het ziet er gedekt uit, en dat is precies de bedoeling. Voor een natuurlijk effect moet je je niet onderscheiden, maar je voegen naar de omstandigheden.’

“Gezien de ligging op de grens tussen bos en duin, hebben we gekozen voor een mix van bomen.”

Ecosysteem

Bij de planinrichting is bewust ingezet op biodiversiteit en het creëren van een gezond en rijk ecosysteem. Dat luistert nauw. ‘Je moet zorgen dat er veel te halen valt’, verklaart Paul van Wijk. ‘Zo hebben we gekozen voor een bloemrijk gazonmengsel dat niet frequent gemaaid hoeft te worden met allerlei zaden, van knoopkruid en duizendblad tot streepzaad. Speciaal bij een graszaadleverancier gemaakt om vlinders en bijen aan te trekken. Ook hebben we gekozen voor struiken die vogels aantrekken en vruchtdragende planten op de grond waar kleine dieren onder kunnen schuilen, zoals egels en muizen. Dat trekt weer roofvogels en vossen aan. Daarnaast gaan de singels langs de Kijkduinsestraat fungeren als foerageerroute voor vleermuizen die daar op jacht gaan naar insecten. Zo ontstaat een rijk ecosysteem waarin de grens tussen stad en groen is vervaagd. Een eldorado voor dieren en planten.’ De waterhuishouding is zo ingericht dat water zoveel mogelijk in het gebied blijft en door de beplanting opgenomen kan worden.

“De singels gaan fungeren als foerageerroute voor vleermuizen”

Synchroon-Circulair-De-mens-is-te-gast-in-het-landschap-Boomsoorten

Verbinding

Met Finest of Ockenburgh heeft Den Haag er een schitterend stuk openbaar groen bij. Maar dat is nog niet alles. Dit plan werkt ook door in de sociale sfeer. ‘Een mooie omgeving creëert verbinding’, stelt Paul van Wijk. ‘Mensen willen hier wonen vanwege de kwaliteit van het openbaar gebied en gaan zich in een VVE inzetten voor het behoud van die omgeving. Dat is een aanleiding om bij elkaar te komen en dat smeedt een band. Dat kan leiden tot verrassende initiatieven. Zo gaan bewoners van een van onze plannen in een waterrijke omgeving een paar keer per jaar met z’n allen naar de Biesbosch om te picknicken. Zoiets bedenk je niet van tevoren. Het gebeurt gewoon. Dat is de kracht van het landschap.’

Synchroon-Circulair-De-mens-is-te-gast-in-het-landschap-Vleermuisroute
Vleermuisroute

“Het vereist visie en lef om zoveel te investeren in een groene omgeving.”

“Dit is echt ontwerpen voor de lange termijn.”

Resultaat

Al met al is Paul van Wijk trots op het eindresultaat. Op verschillende manieren. ‘Ik ben trots op het aandeel aan openbaar groen – dat is het grootste van heel Den Haag – en op de manier waarop woningen hier heel natuurlijk in het landschap zijn verweven. Daarnaast ben ik trots op mijn opdrachtgever Synchroon die zijn nek heeft uitgestoken om dit project tot ontwikkeling te brengen. Dat hadden er niet veel gedurfd. De norm bij ontwikkeling is: resultaat tegen zo laag mogelijke kosten. Hier zijn flinke investeringen nodig geweest om de gewenste kwaliteit te realiseren. De opbrengst van die aanpak wordt vele malen groter – maar dat zie je pas achteraf. Het vereist visie en lef om zoveel te investeren in een groene omgeving. Dit is echt ontwerpen voor de lange termijn en voor de komende generaties.’

Team:
Synchroon, gemeente Den Haag, Amvest
Architect; Mix Architectuur, Reinier Ubels en Silvester Klomp
Makelaar: Frisia makelaars en Nelisse makelaars
Stedenbouw en landschap: Paul van Wijk, Stijlgroep