‘Een sterke buurt begint achter de voordeur’

15 oktober 2024
Utrecht

Een fijne plek om thuis te komen. Je eigen ‘stekkie’ waar je vriendelijk door de buren wordt gegroet, het gevoel hebt dat je zichtbaar bent en ertoe doet. En ook: een vertrouwde plek van waaruit je jezelf verder kunt ontwikkelen. Dat bereiken in buurten met leefbaarheidsproblemen, is waar het bij Buurtleven om draait. Maar hoe maak je zo’n plek? Het antwoord van Rosalie de Boer en Jantien van den Berg: met een grote innerlijke drive, denken in kansen, en een hele hoop liefde. En vooral ook: met elkaar!

Over wijkontwikkeling kun je dikke rapporten schrijven, maar op een bepaalde manier is het ook gewoon common sense. Rosalie en Jantien, die samen het gezicht van Buurtleven vormen, voelden als kind al feilloos het verschil tussen een wijk die vooral op papier klopt en een echt fijne wijk. Een voorbeeld van het laatste is voor Rosalie de bloemkoolwijk in Nieuwegein waar ze opgroeide. Een wijk met een kleinschalige opzet, een leuk speelplein en veel ruimte voor avontuur. De auto was de grote afwezige. Haar mooiste herinnering: ‘Dat ik zonder handen het hele stuk naar mijn lagere school kon fietsen. Dat gaf een enorm gevoel van vrijheid.’ Dat is haar altijd bijgebleven. Ze kent ook het tegendeel. Dat was toen ze op haar 11e verhuisde naar Houten. Een ruim opgezette nieuwbouw buitenwijk met nette rijtjeshuizen, rustig en veel groen. Maar ook: geen identiteit, buren die langs elkaar heen leefden en dodelijk saai! 

Walhalla

Ook Jantien zag al vroeg de verschillende gezichten van een stad. Aanvankelijk woonde ze in Rotterdam Crooswijk. ‘Mijn beste vriendin woonde een paar huizen verderop in de straat, maar ik moest altijd met mijn hand strak langs de muur naar haar toe, nagekeken door mijn moeder. Daarna verhuisden we naar een jaren 80-wijk in Oud-Beijerland. Een grote tuin, speeltuin om de hoek, elke avond met vriendjes spelen op het plein. Dat was het Walhalla. Van ‘het handje langs de muur’ ging ik ineens overal zelf naartoe. Dat was een wereld van verschil.’ Ook later woonde ze op fijne plekken: in gemixte wijken waar geen onderscheid was tussen koop en huur, iets wat ze altijd als een voorrecht heeft ervaren.

Jantien - Een sterke buurt begint achter de voordeur - Synchroon

Drive

Die eerste ervaring met buurtleven legde bij allebei de basis voor een grote gedrevenheid in hun werk. ‘De ruimtelijke beleving van een wijk vind ik heel belangrijk’, verklaart Rosalie. ‘Ik wil ervoor zorgen dat mensen zowel een gevoel van geborgenheid als van vrijheid hebben en zich kunnen ontwikkelen in hun eigen omgeving.’ Daarnaast komt haar drive ook voort uit een sterk rechtvaardigheidsgevoel.

Uit onderzoek blijkt dat kinderen die opgroeien in een kansarme buurt later vaak een veel lager inkomen hebben dan kinderen uit een minder kwetsbare wijk. Dat heeft verschillende oorzaken, van een lager schooladvies en minder economische kansen en werkgelegenheid tot beperktere mogelijkheden om een netwerk op te bouwen. Dat raakt haar enorm.Ik vind het oneerlijk dat kinderen in bepaalde wijken minder kans hebben dan mijn dochter. Ik zie dat wijken en buurten een beetje vergeten zijn, waardoor de leefbaarheid onder druk staat en voel de verantwoordelijkheid om daar iets aan te doen. Dat gaat verder dan sympathie of empathie: dat is compassie.’

Jantien ontwikkelde al in haar jeugd een sterk verantwoordelijkheidsgevoel en de drive om iets te doen voor mensen in de buurt. Haar ouders, die voor iedereen klaarstaan en maatschappelijke initiatieven op poten zetten, zijn haar grote voorbeeld. ‘Ik heb altijd het gevoel gehad dat ik me wil inzetten voor mijn buurt en iets bij wil dragen. En als je dat vindt, moet je dat niet alleen roepen, maar ook doen. De plek waar je woont is de basis om je verder te ontwikkelen. Dat geldt voor iedereen, waar je ook woont. Zorgen dat die basis veilig en goed is en dat je met je buren in verbinding kunt zijn, dat is iets waar ik me graag voor inzet.’

Stimulerende kracht van wijkontwikkeling

Voor Rosalie betekent dat bijvoorbeeld dat ze haar rechtvaardigheidsgevoel gestalte geeft in participatietrajecten waarin de bewoners echt gehoord worden. ‘Ik vind het belangrijk om vroeg op te halen wat er speelt in de wijk; het buurtleven. Daarnaast draait rechtvaardigheid voor mij om respect voor de identiteit van een plek, de sociale structuren. Het is belangrijk dat de mensen die er wonen, na een ontwikkeling terug kunnen keren in hun buurt. En natuurlijk zit het ook in het realiseren van een gezonde mix van woningen, erop letten dat koopwoningen niet automatisch op de mooiste plekken komen en bewoners zich onderdeel van één buurt voelen.’  Dat mensen elkaar dagelijks ontmoeten.  

Rosalie - Een sterke buurt begint achter de voordeur - Synchroon

Hoe belangrijk zo’n gezonde mix van mensen en woningen is en ontmoeten, bleek duidelijk in haar werk als portefeuillemanager studentenhuisvesting bij Ymere. ‘We hadden daar een mooi project waarbij studenten in ruil voor tijdelijke huisvesting in sloopwoningen iets terug moesten doen voor de wijk. Een groep studenten had kinderen meegenomen naar de VU. Een van de kinderen zag daar een studente rondlopen met een hoofddoek, net als zij en zei letterlijk “Oh ik kan hier later ook naar toe?!” Het meisje besefte ineens dat zij later ook kon gaan studeren en dat er meer mogelijk was dan ze had gedacht. Het blikveld van (jonge) mensen verbreden vind ik nog steeds een indrukwekkend voorbeeld van de stimulerende kracht van wijkontwikkeling.’

Trots op hun buurt

Wat ze het leukste vinden aan hun werk? Daar hoeven ze allebei niet lang over na te denken: het contact met buurtbewoners! Ze zitten het liefst aan tafel met een mengelmoes van mensen die weten wat er inbuurt gebeurt. Samen naar buiten gaan, zien wat er leeft, het verhaal horen van bewoners en van daaruit het echte gesprek voeren over de opgaven die spelen. ‘Dat is de basis van waaruit we vertrekken, het moment waarop alles begint. En natuurlijk zijn we ook blij als het lukt om dat gestructureerd voor elkaar te krijgen.’ Ook de trots van bewoners op hun buurt is iets waar ze intens van genieten. Doorvragen naar waar die trots hem precies in zit, leidt vaak tot mooie persoonlijke gesprekken. ‘Je krijgt een inkijkje in het leven van mensen die je normaal niet tegenkom in je eigen bubbel. Dat is leerzaam en geeft veel energie.’ 

Daarnaast is het ook leuk om, op basis van echte behoeften, te dromen over de toekomst. Het bedenken van creatieve oplossingen en die verbinden met de opgaven die er liggen, is misschien wel de mooiste fase van het proces. En door dat alles heen schemert altijd die diepe drive, geworteld in de eigen ervaring – het ultieme ijkpunt. ‘Je hoopt dat je met elkaar iets aan het creëren bent als die bloemkoolwijk in Nieuwegein. Iets waarbij je voelt: dit klopt!’

Waardevolle inzichten

De sleutel voor een succesvolle wijkaanpak is en blijft het open gesprek. Samen om de tafel gaan maakt het mogelijk om problemen te adresseren en helpt het proces verder, is de ervaring. ‘Je moet interesse hebben in elkaars dilemma’s en weten wat voor de ander belangrijk is, zodat je van daaruit oplossingen kunt zoeken’, stelt Jantien. ‘Dat vereist vertrouwen. Partijen moeten een band met elkaar opbouwen en dat lukt alleen als je langjarig op een plek aanwezig bent en daarin investeert.’ Een van de belangrijkste lessen die ze leerde is dat je nooit dingen voor een ander mag invullen. Zo raakte ze ooit in een taxi in gesprek met de chauffeur, die in het gebied bleek te wonen. ‘Op een gegeven moment zei hij: ‘Het liefste wil ik in deze buurt een iets groter huis’. Dat was een belangrijk inzicht, want het was echt een buurt die mensen bestempelden als een slechte buurt. Maar voor hem was het zijn thuis, een plek waar hij niet weg wilde. Dat zijn waardevolle inzichten. Wat je ziet en hoort, is afhankelijk van de bril waarmee je kijkt. Het is onze taak om onbevooroordeeld zo’n gebied in te duiken en te praten met mensen. Alleen zo kom je erachter wat er leeft en wat de behoefte is. Pas dan kunnen wij ook met ons plannen aansluiten bij wat er echt nodig is.’

Het verschil maken

Voor mensen met zulke idealen is Synchroon the place to be. Een platte organisatie met prettige omgangsvormen en alle ruimte om het gesprek aan te gaan. Echt een open bedrijf. Toen Rosalie hier 4 jaar geleden begon, bestond de functie van ontwikkelmanager Buurtleven nog niet. Die mocht ze zelf vormgeven. ‘Een droombaan’, zegt ze enthousiast. ‘Ik kreeg alle vrijheid om mijn eigen functie in te vullen.’ Tijdens het sollicitatiegesprek was er direct een klik. ‘We zaten qua normen en waarden op een lijn en ik voelde een enorme betrokkenheid bij de collega’s. Het gaat hier echt over zingeving en iedereen is intrinsiek gemotiveerd om te kijken waar we in de wijk impact kunnen maken.’

En dat is precies waar Jantien ook op aansloeg. ‘Ik wilde ergens werken waar ik echt het verschil kon maken. Dan moet je bij een partij zijn die in de buurt aan de slag is, liefst vanuit dezelfde normen en waarden als die jij zelf hebt. Dat is gelukt. Ik richt me nu inhoudelijk op iets waar ik vierkant achtersta: het maken van sociaal duurzame buurten. Buurten waar mensen elkaar kunnen ontmoeten en fijn samen leven. Daarin kan ik echt mijn ei kwijt. Wat mij enorm aanspreekt in de aanpak van Synchroon is dat er verder gekeken wordt dan het fysieke. We kijken naar hoe mensen leven en proberen hun vragen te vertalen naar ontwerpen, concepten en visies, om zo van onderop te bouwen aan de buurt, samen met de mensen uit de buurt.’

Meerwaarde creëren 
Als ontwikkelingsmanagers zijn Jantien en Rosalie vooral actief in buurten die te eenzijdig zijn en moeten verdichten en differentiëren. Vaak gaat het om wijken met een slecht imago, waar mensen steeds meer langs elkaar heen zijn gaan leven.  Juist daar kan Buurtleven het verschil maken, is hun ervaring.  

‘De kracht van onze aanpak is dat we fysieke oplossingen verbinden met de sociale opgave waarbij wij vol inzetten op ontmoeten in de wijk. We hebben drie instrumenten tot onze beschikking om als partner van een corporatie van meerwaarde te zijn, te creëren en het buurtleven op een hoger plan te tillen. Ten eerste de strategische trekkersrol. Wij zijn gewend om ver te kijken en toekomstvisies te maken – iets waar corporaties vaak niet aan toe komen. Bovendien kunnen we de juiste partijen bij elkaar brengen en omgaan met het feit dat partijen op verschillende snelheden opereren. Ten tweede brengen we onze conceptuele kracht in. Door verbeeldingskracht en een brede blik kunnen we sociale opgaven agenderen en in de keuzes in ruimtelijke ontwerpen of voorzieningen een koppeling maken met fysieke oplossingen. Tot slot zijn we niet bang om te investeren en risico’s te nemen. Commercieel is bij ons geen vies woord.’

Interesse? Je bent altijd van harte welkom voor een kop koffie om dieper op dit onderwerp in te gaan. Jantien van den Berg: j.vandenberg@synchroon.nl en Rosalie de Boer: r.deboer@synchroon.nl

Meer natuur, meer stad